Án hành chính: Hàng loạt vướng mắc chờ hướng dẫn

Theo kết quả khảo sát mới đây của Hội Luật gia Việt Nam, chỉ có 1/9 người được hỏi tại Vĩnh Long, Huế, Phú Thọ hài lòng về kết quả giải quyết tranh chấp qua đường tài phán hành chính của tòa. Theo Thẩm phán Phạm Công Hùng (Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM), đây là con số đáng phải suy nghĩ về việc giải quyết án hành chính hiện nay...

Tại hội nghị triển khai công tác năm 2012 của ngành tòa án, Tòa Hành chính TAND Tối cao đã tập hợp nhiều khó khăn, vướng mắc của các tòa địa phương khi giải quyết án hành chính để đưa ra trao đổi, rút kinh nghiệm.

Tăng thời hiệu khởi kiện, tòa lúng túng

Vướng mắc đầu tiên là việc áp dụng thời hiệu khởi kiện án hành chính đối với quyết định hành chính ban hành trước ngày 1-7-2011 (ngày Luật Tố tụng hành chính có hiệu lực thi hành).

Ví dụ: Ngày 10-7-2010, UBND tỉnh H. ban hành quyết định xử phạt hành chính doanh nghiệp A. do có hành vi kinh doanh trái phép. Nhận quyết định, doanh nghiệp A. không khiếu nại, không khởi kiện nhưng năm tháng sau lại kiện ra tòa. TAND tỉnh H. đã trả lại đơn kiện của doanh nghiệp A bởi theo Điều 30 Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính thì thời hiệu khởi kiện chỉ là 30 ngày kể từ ngày doanh nghiệp nhận được quyết định khiếu nại hoặc hết thời hạn giải quyết khiếu nại.

Ngày 1-7-2011, Luật Tố tụng hành chính có hiệu lực thi hành. Tính đến lúc này, thời hiệu khởi kiện của doanh nghiệp A theo quy định mới (một năm) vẫn còn. Vậy khi doanh nghiệp A khởi kiện, tòa có được áp dụng Điều 104 Luật Tố tụng hành chính để thụ lý, giải quyết hay không?

Theo Tòa Hành chính, với vướng mắc trên, hiện đang có hai luồng quan điểm: Quan điểm thứ nhất cho rằng nếu việc khởi kiện được thực hiện sau ngày 1-7-2011 thì không phụ thuộc vào ngày nhận được, biết được quyết định, hành vi hành chính là trước hay sau ngày 1-7-2011. Chỉ cần việc khởi kiện được thực hiện trong thời gian một năm kể từ ngày nhận được hoặc ngày biết được quyết định, hành vi hành chính đó thì tòa phải thụ lý. Quan điểm thứ hai lại cho rằng chỉ tính thời hiệu khởi kiện là một năm đối với trường hợp ngày đương sự nhận được, biết được quyết định là từ 1-7-2011 trở về sau.

Khi nào áp dụng Điều 3 Nghị quyết 56?

Một vướng mắc khác là việc áp dụng Điều 3 Nghị quyết 56 ngày 24-11-2010 của Quốc hội (về thời hiệu khởi kiện án hành chính đối với các quyết định, hành vi hành chính về quản lý đất đai).

Theo điều khoản này, trong thời hạn một năm kể từ ngày Luật Tố tụng hành chính có hiệu lực, người khiếu nại đã thực hiện việc khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính về quản lý đất đai đến chủ tịch UBND cấp huyện, chủ tịch UBND cấp tỉnh từ ngày 1-6-2006 đến ngày luật này có hiệu lực, nếu khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết nhưng người khiếu nại không đồng ý thì có quyền khởi kiện ra tòa. Tuy nhiên, thực tế áp dụng, các tòa vẫn lúng túng.

Chẳng hạn, ngày 10-1-1995, UBND tỉnh A. ban hành quyết định thu hồi đất của ông B. Ông B. liên tục khiếu nại từ năm 1995 đến trước ngày 1-7-2011 nhưng không được giải quyết. Ngày 1-7-2011, ông B. khởi kiện vụ án hành chính ra TAND tỉnh. Trong trường hợp này, tòa án địa phương hỏi có được áp dụng Điều 3 Nghị quyết 56 để giải quyết hay không?

Đang thiếu rất nhiều hướng dẫn

Bên cạnh đó, đại diện Tòa Hành chính TAND Tối cao cho biết một số quy định của Luật Tố tụng hành chính cho đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể, gây khó khăn cho việc áp dụng của các tòa địa phương.

Chẳng hạn như chưa có hướng dẫn về các quyết định, hành vi hành chính nào thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, ngoại giao và mang tính nội bộ của cơ quan tổ chức (Điều 28). Chưa có hướng dẫn về thẩm quyền đánh giá tính hợp pháp của quyết định, hành vi hành chính và quyết định giải quyết khiếu nại của HĐXX (Điều 163).

Một vấn đề khác cũng tạo ra sự tranh luận sôi nổi tại hội nghị là việc chưa có hướng dẫn chi tiết về trình tự, thủ tục tiến hành việc đối thoại trong tố tụng hành chính (Điều 12). Theo nhiều đại biểu, đối thoại trong tố tụng hành chính giúp giảm thiểu căng thẳng tâm lý cho người tiến hành tố tụng lẫn người tham gia tố tụng. Kết quả giải quyết án hành chính theo hướng thỏa thuận là rất tốt, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên, tạo không khí hòa thuận, thu hẹp phạm vi tranh chấp... Do đó, cần phải sớm có hướng dẫn chi tiết về việc đối thoại trong tố tụng hành chính và tập trung bồi dưỡng những kỹ năng phân tích, ứng xử, giao tiếp, thuyết phục cho các thẩm phán.

Ngoài ra, việc hai ngành VKS và tòa án chưa có thông tư liên ngành hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Tố tụng hành chính trong việc phối hợp giải quyết án cũng đang tạo nên những khó khăn nhất định cho hoạt động xét xử án hành chính hiện nay. Ở phạm vi nội bộ ngành, tòa các cấp cũng mong Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao sớm có mẫu văn bản tố tụng hành chính và nghị quyết hướng dẫn viết án hành chính để áp dụng thống nhất.

HOÀNG YẾN - TIẾN HIỂU