Trong thực tiễn xét xử phúc thẩm, trước đây nếu bị cáo chỉ kháng cáo kêu oan, thông thường các tòa một là chấp nhận, hai là bác và y án sơ thẩm (nếu không có kháng nghị, kháng cáo của người tham gia tố tụng khác). Hầu hết tại các phiên tòa, chủ tọa thường nhắc nhở: “Nếu bị cáo kêu oan thì HĐXX chỉ cân nhắc là bị cáo có oan hay không chứ không xem xét mức án cũng như các tình tiết giảm nhẹ”...
Tuy nhiên, thời gian gần đây, ngày càng xuất hiện nhiều phiên xử mà tòa bác kháng cáo kêu oan nhưng vẫn khoan hồng, giảm án cho bị cáo nếu có tình tiết giảm nhẹ mới hoặc xét thấy mức án của cấp sơ thẩm có phần nặng tay.
Nhiều tòa khoan hồng giảm án
Chẳng hạn như vụ chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy của Nguyễn Thị Diệu Hiền ngụ huyện Định Quán (Đồng Nai). Theo hồ sơ, tháng 12-2010, Hiền mở quán nước giải khát. Biết rõ khách tới uống nước thường sử dụng thêm cần sa, Hiền vẫn không ngăn cản. Ngày 20-1, lực lượng công an đột nhập quán nước, bắt quả tang hơn 10 người đang hút cần sa tại quán của Hiền, thu giữ hơn 50 g cần sa dưới dạng hoa, lá, thảo mộc…
Xử sơ thẩm, Hiền bị TAND huyện Định Quán phạt bốn năm tù về tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy. Hiền kháng cáo kêu oan. Tại phiên phúc thẩm của TAND tỉnh Đồng Nai mới đây, Hiền tiếp tục kêu oan, cho rằng không hề biết thứ chất khách tới quán hút là ma túy mà cứ ngỡ đó là… thuốc lào. Hiền có hỏi thì được mọi người trả lời là thuốc lào. Hiền tin vì thấy mọi người hút cũng phát ra tiếng kêu lộp độp như thuốc lào. Chỉ sau khi bị bắt, nghe mọi người nói đó là cần sa thì Hiền mới biết. Luật sư bào chữa cho Hiền cũng lập luận bị cáo không phải là người từng hút thuốc lào nên việc không phân biệt được thuốc lào với cần sa là điều dễ hiểu.
Sau khi xem xét, tòa nhận định đủ căn cứ kết tội Hiền. Theo tòa, tại cơ quan điều tra, Hiền thừa nhận biết rõ đây là cần sa, một dạng của ma túy nhưng vẫn cho khách vào quán dùng vì muốn khách tới quán uống nước. Thêm nữa, cách thức sử dụng cần sa và thuốc lào hoàn toàn khác nhau, sau khi hút cần sa khách sẽ có triệu chứng “phê” nên chắc chắn Hiền phải biết. Tuy nhiên, xét Hiền có hoàn cảnh khó khăn, nhân thân tốt, có hai con nhỏ nên cuối cùng tòa quyết định giảm án cho xuống còn hai năm tù.
Việc tòa phúc thẩm vẫn có thể giảm án cho bị cáo chỉ kháng cáo kêu oan có các luồng ý kiến khác nhau. Ảnh minh họa: HTD
Tương tự là vụ cố ý gây thương tích của Nguyễn Văn Sơn ngụ huyện Mê Linh (Hà Nội). Do có mâu thuẫn từ trước, ngày 14-8-2009, Sơn và người em dâu xảy ra xung đột, Sơn dùng tay tát, đấm vào mặt khiến người em dâu bị “tổn hại đường dẫn truyền thị thần kinh”, tỉ lệ thương tật 32%.
Sau đó, Sơn bị TAND huyện Mê Linh phạt hai năm tù. Sơn kháng cáo kêu oan rằng không hề hành hung em dâu, đồng thời em trai của Sơn (chồng nạn nhân) nhận rằng người gây án là mình chứ không phải anh trai. Tuy nhiên, xử phúc thẩm, TAND TP Hà Nội cho rằng đủ cơ sở kết tội nhưng xét mức án cấp sơ thẩm phạt Sơn có phần nghiêm khắc nên giảm cho Sơn xuống còn 15 tháng tù.
Xu hướng tiến bộ?
Xung quanh chuyện tòa phúc thẩm giảm án dù bị cáo chỉ kháng cáo kêu oan đã làm phát sinh hai luồng quan điểm trái ngược.
Quan điểm thứ nhất cho rằng Điều 241 BLTTHS đã quy định rất rõ về phạm vi xét xử phúc thẩm là tòa cấp phúc thẩm chỉ xem xét nội dung kháng cáo, kháng nghị, tức là nếu bị cáo kháng cáo kêu oan thì tòa chỉ xem xét có oan hay không mà thôi.
Theo luật sư Hoàng Cao Sang (Đoàn Luật sư TP.HCM), việc bị cáo chỉ kêu oan mà tòa lại đi giảm án là không khách quan, không chỉ vi phạm phạm vi xét xử phúc thẩm mà còn ảnh hưởng tới tính chất công bằng, khách quan cho các bị cáo đồng vụ (nếu có đồng phạm không kháng cáo) và phía nạn nhân. Bởi lẽ bị cáo kháng cáo tới đâu thì bên nạn nhân cũng chỉ tranh luận tới đó để bảo vệ quan điểm. Nhưng nếu tranh tụng một đằng, tòa tuyên một nẻo sẽ làm mất quyền lợi tranh tụng của VKS cũng như phía nạn nhân. Chưa kể, tại tòa bị cáo có quyền thay đổi yêu cầu kháng cáo, nếu bị cáo không thay đổi thì đã tự làm mất đi quyền lợi của mình. Vì vậy, tòa phúc thẩm không được xem xét về mức án cao hay thấp nếu không có kháng nghị, kháng cáo khác.
Ngược lại, cũng có luồng quan điểm khác đồng thuận với việc tòa phúc thẩm vẫn có thể giảm án cho bị cáo chỉ kháng cáo kêu oan.
Theo một thẩm phán TAND tỉnh Bình Dương, Điều 241 BLTTHS còn quy định là “nếu xét thấy cần thiết thì tòa án cấp phúc thẩm có thể xem xét các phần khác không bị kháng cáo, kháng nghị của bản án”. Hơn nữa, ngoài phạm vi xét xử theo nội dung kháng cáo, kháng nghị, tòa phúc thẩm cũng nên xem xét một cách khách quan mức án để đảm bảo tính toàn diện của bản án.
Đồng tình, Thẩm phán Nguyễn Thành (Phó Chánh án TAND TP Đà Nẵng) bổ sung thêm: Trường hợp này được thực hiện vì phù hợp với tình tiết có lợi cho bị cáo nhưng phải đảm bảo không ảnh hưởng tới quyền lợi của những người tham gia tố tụng khác. Đối với các vụ án có đồng phạm, tòa cần cân nhắc cẩn trọng để đảm bảo tính công bằng cho các bị cáo đồng vụ nhưng không có đơn kháng cáo.
Giảm án vì cấp sơ thẩm nặng tay
Theo hồ sơ, tối 21-2-2011, Lê Minh Tư cùng nhóm bạn trong xóm đi chơi thì thấy trong nghĩa địa có một đôi nam nữ đang tâm sự nên đến hù dọa lấy điện thoại, tiền… Với hành vi này, Tư bị tòa sơ thẩm phạt ba năm tù, nhóm bạn của Tư cũng lần lượt lãnh từ 18 tháng tù treo đến ba năm tù về tội cướp tài sản.
Sau đó tất cả bị cáo đều kháng cáo kêu oan. Tại phiên phúc thẩm, các bị cáo đều cho rằng người bị hại trong hồ sơ không có thật. Nạn nhân thật sự là một phụ nữ khá giả đã có chồng con ở địa phương. Hôm đó bà này đang “tâm sự” với nhân tình thì bị các bị cáo bắt gặp. Sợ các bị cáo đem chuyện ngoại tình đi rêu rao, bà này cho họ tiền…
TAND tỉnh Đồng Nai nhận định đủ cơ sở kết luận các bị cáo phạm tội cướp tài sản. Tuy nhiên, mức án ba năm tù mà cấp sơ thẩm phạt bị cáo Tư có phần nghiêm khắc so với vai trò của bị cáo trong vụ án nên giảm cho Tư sáu tháng tù.
|
DƯƠNG HẰNG