Giảm án oan sai: Luật sư phải được thu thập chứng cứ

Trong vụ án nguyên Tổng Giám đốc IMF mới đây, việc đưa ra xét xử của các cơ quan bảo bệ pháp luật ở Mỹ chỉ trong vài ngày. Còn ở Việt Nam, quá trình này thường kéo dài nên có người được minh oan đã chịu ngồi giam hàng tháng, hàng năm. Quan điểm của ông ra sao?

Đây là vụ án liên quan vị chức sắc số một của Quỹ tiền tệ quốc tế, có ảnh hưởng lớn trong công luận nên nó được coi là vụ án trọng điểm. Đã là vụ án trọng điểm thì bất cứ quốc gia nào cũng phải tập trung giải quyết một cách nhanh nhất.

Hơn nữa, đối với một nước tiên tiến như Mỹ thì hoàn toàn có thể làm được điều đó. Tuy nhiên, vụ án này ở Mỹ cũng mới chỉ qua giai đoạn điều tra còn giai đoạn xét xử có lẽ vẫn còn phải trải qua một thời gian dài. Ở Việt Nam cũng đã có những vụ án được giải quyết trọn vẹn, dứt điểm trong vòng 1 tháng.

Quy định chứng cứ trong vụ án hình sự phải do người tiến hành tố tụng thu thập và được cơ quan tiến hành tố tụng chấp nhận. Như thế tự nó đã có tính áp đặt không khách quan?

Đúng là có tồn tại lớn trong khái niệm chứng cứ và trong thực tiễn là quy định chứng cứ của một vụ án phải do cơ quan tiến hành tố tụng thu thập và cũng phải do cơ quan tố tụng chấp nhận. Đây là hạn chế, làm cho xã hội hiểu rằng việc quyết định tội lỗi như thế nào là do các cơ quan tiến hành tố tụng.

Để khắc phục điều này, cần tôn trọng và đảm bảo quyền đề xuất chứng cứ và cho luật sư được thu thập chứng cứ. Chứng cứ của người bào chữa với chứng cứ của người tiến hành tố tụng phải có giá trị ngang nhau. Như thế mới tranh tụng được, còn ai vi phạm trong quá trình thu thập chứng cứ người đó phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Vì nếu không bình đẳng trong thu thập chứng cứ thì mọi kêu gọi về bảo đảm tính tranh tụng tại toà chẳng qua cũng là hình thức vì nòng cốt của tranh tụng là phải có sự đối trọng giữa chứng cứ của bên buộc tội và bên gỡ tội đưa ra. Mọi vụ án đều bắt đầu từ chứng cứ, mở ra từ chứng cứ, kết thúc bằng chứng cứ.

Tại sao hiện nay mới chỉ đặt ra việc bồi thường của nhà nước mà chưa nói đến trách nhiệm của cán bộ thực thi pháp luật đã làm sai khi xử lý vụ án?

Gốc rễ là vì trách nhiệm hình sự phát sinh giữa nhà nước với công dân phạm tội, mối quan hệ giữa nhà nước với công dân là mối quan hệ hình sự do chính hành vi phạm tội gây ra. Nhà nước yêu cầu phải truy tố tội phạm và tổ chức ra các cơ quan để thay mặt nhà nước xác định người phạm tội.

Thực ra nhân viên nhà nước là những công cụ của nhà nước, như là người “làm thuê” cho nhà nước để chứng minh tội phạm. Như vậy “ông chủ” là nhà nước phải bồi thường cho người bị oan sai. Đã có quy định cán bộ tư pháp làm sai phải bồi hoàn một phần thiệt hại do việc làm oan sai của mình gây ra nhưng trên thực tế chưa được thực thi vì chưa có hướng dẫn cụ thể.

Cảm ơn ông.

Ngân Hà thực hiện